Ooit iemand horen klagen dat hij zo vrolijk, lichtvoetig, uitgelaten was? Over positieve gevoelens zitten we zelden in. Het zijn vooral de negatieve gevoelens die het ons lastig maken. Maar ook die gevoelens horen bij het leven. Hoe kom je op vriendschappelijke voet te staan met je gevoel? Ofwel: hoe blijf je je gevoel de baas?

Anja IJlst

GEVOEL  DE  BAAS

 

‘Als een bootje vaar je op een rivier. De rivier is een metafoor voor je gevoelens. Aan beide zijden van het water liggen rotsen. Aan de linkeroever staan de rotsen symbool voor het verdringen van je gevoelens. De rotsen rechts van de waterstroom staan symbool voor het tegenovergestelde, voor het verdrinken in je emoties,’ zegt psychotherapeut Jos Buijs. ‘Jouw doel is om midden op de rivier te blijven. De middenweg is altijd de beste weg,’ glimlacht de therapeut, speels verwijzend naar Boeddha, die immers de leer van de middenweg predikte. ‘Het leven vanuit niet-bewustzijn, leven volgens ingesleten patronen en op de automatische piloot, stuurt ons alsmaar naar die linkeroever; we verdringen onze gevoelens. Voor de meeste mensen zijn positieve gevoelens niet zo problematisch. Het gaat vooral over het verdringen van verdriet, boosheid of angst. Of over schaamte, spijt of schuld. Dat verdringen doen we door onmiddellijk de vrolijkheid op te zoeken wanneer een ongewenst gevoel zich aandient. Door een borrel te nemen of televisie te kijken. We willen het negatieve gevoel vermijden, terwijl we eigenlijk wel weten dat dat terug zal komen. Soms levert het langdurig onderdrukken van gevoelens zelfs fysieke klachten op.’

Buijs: ‘Drijft het bootje echter af naar rechts, dan ondervindt het hinder van de rotspartijen aan de rechteroever. Daar gaan we volledig op in onze gevoelens. We verdrinken in onze emoties. We kunnen ons niet meer voorstellen dat er nog iets bestaat buiten die overweldigende gevoelens.’

Aandacht op hier en nu

In het midden van de rivier blijven dus. Maar hoe blijf je daar zonder je gevoel te negeren, maar ook zonder erdoor overweldigd te worden? Buijs merkt dat het veelbesproken en geprezen mindfulness, waarin hij ook trainingen geeft, hierbij van dienst kan zijn. ‘Mindfulness leert je om aandacht te geven aan je gevoelens. Door je aandacht te focussen op wat zich in het hier en nu afspeelt. Sta open voor prettige en niet-prettige gevoelens. Verder is de houding waarmee je die aandacht geeft belangrijk. De juiste houding is een vriendelijke, niet veroordelende houding. Acceptatie dus.’

Onmisbare boodschappers

Gevoelens zijn onmisbare boodschappers. Ze geven ons signalen gericht op zelfbehoud en veiligheid zodat we als individu en als soort kunnen overleven.

En, ze zijn in principe van beperkte duur, ze houden uit zichzelf niet lang aan. Zo blijven we ontvankelijk voor veranderingen in onze omgeving waarop we moeten reageren.

Toch zie je soms dat ze langer aanhouden, zoals in het geval van een depressie. We gaan nadenken over het waarom: wat is er mis met mij? Misschien hebben we zelfs zo’n sterke afschuw van somberheid, dat we verkrampen en geen uitweg meer zien.

Soms ook verkiezen we de tactiek van het ontkennen, omdat we het liever niet willen ervaren. Jos Buijs: ‘Het alternatief voor ontkennen is bewustheid van het gevoel. Die ontstaat door bewust aandacht te geven aan wat er is, zonder daarover een oordeel te vellen.’

Lopen gevoelige mensen meer dan gemiddeld het risico verstrikt te raken in hun gevoelens? ‘Ja, en daarom zou je kunnen zeggen dat het voor hen nog belangrijker is om het bootje in het midden van de rivier te houden. Evenals voor mensen die veel van zichzelf verwachten en hoge eisen aan zichzelf stellen.’

Zijn en doen

‘Het is alsof we onszelf in twee standen kunnen zetten,’ zegt Buijs, ‘in de doe-modus en in de zijn-modus. Meestal zitten we in de doe-modus en zijn we onderweg om iets te bereiken of willen we, vanuit ontevredenheid met de huidige situatie, dingen veranderen. Maar voor wat emoties betreft, is het eigenlijk beter om in de zijn-modus te verblijven. Je gaat dan met je aandacht

naar de plek in je lichaam waar het gevoel zich manifesteert. Door er je niet mee te vereenzelvigen, maar het te accepteren, neemt de intensiteit af en zal de plek in je lichaam zachter worden.’

 

Drie minuten ademruimte

Bewust worden

Begin met doelbewust een rechte, comfortabele houding aan te nemen, zittend of staand. Doe als het even kan je ogen dicht. Vraag je dan af: wat is mijn ervaring op dit moment?

• Welke gedachten gaan door je hoofd? Erken ze als gebeurtenissen en probeer ze te verwoorden.

• Welke gevoelens zijn er? Laat ook onprettige gevoelens toe.

• Welke lichamelijke gewaarwordingen zijn er? Onderzoek je lichaam op spanning of verkramping.

Hernemen

Richt je aandacht op de ademhaling. Concentreer je op de ademhaling in je buik. Voel de gewaarwordingen van de buikwand die rijst bij inademing en daalt bij uitademing.

Uitbreiden

Haal adem met je hele lichaam, je houding en gezichtsuitdrukking. Voel je onbehagen, spanning of weerstand? Richt je vizier daar dan op door er bij elke inademing naartoe te ademen en bij elke uitademing er weer vandaan. 

 

Bron: Mindfulness en bevrijding van depressie – Uitgeverij Nieuwezijds

 

 Uit: Weleda BERICHTEN, Herfst 2009 / 222